مشخصه‌های شبه علم

مصاحبه‌‌ای ازمدیرکل دفتر طب ایرانی وزارت بهداشت در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود. خانم مدیرکل در این مصاحبه می‌گوید:«رئیس جمهور اسلامی در افتتاح چند بیمارستان از جمله کلینیک مهدی گفته‌اند که طب سنتی'>سنتی به بیمارستان‌ها ورود پیدا کند.این یعنی از طبابت و مشاوره متخصصان و «افراد مورد تایید» طب سنتی در بیمارستان‌ها استفاده شود.در حال حاضر ۵۰۰ متخصص طب سنتی داریم که فارغ‌التحصیل شده‌اند و همین تعداد هم در حال تحصیل‌اند. »پرسش این‌جاست که این خدمات و مشاوره‌های طب سنتی که قرار است در بیمارستان‌ها عرضه شوند کدامند؟چه گلی قرار است به سر بیماران این بیمارستان‌ها زده شود؟ بیمارانی که همین الآن هم با کمبودهای جدی دارو و تجهیزات پزشکی و ضعف مدیریتی نظام سلامت دست و پنجه نرم می‌کنند.طب سنتی حدود پانزده سال پیش شروع کرد به پهن کردن بساطش در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور. با حمایت گشاده‌دستانه‌ی دولت احمدی نژاد، بودجه‌های فراوانی به تاسیس و گسترش مراکز طب سنتی اختصاص یافت: اول دپارتمان‌های آموزشی، بعد هم مراکز تحقیقاتی و دانشکده‌ها و مراکز درمانی تحت نام سلامتکده و غیره و غیره. حجم انبوهی از پول بخش سلامت صرف رشد این مراکز شد.در ابتدا ادعا می‌کردند که: داروها و درمان‌های معجز‌آسایی در طب سنتی ایرانی – یعنی در کتاب‌های قدیمی و قرون وسطایی ایشان – هست که اگر رویشان تحقیق کنیم و به دنیا معرفی کنیم، همه را شگفت زده خواهد کرد!بعد از پانزده سال کار و ادعا و صرف بودجه کلان و حمایت بی‌دریغ سیاسی، حاصل کار ایشان در عمل چیست؟یک کلمه: هیچبله، صدها پایان نامه نوشته‌اند – بالاخره هر فارغ‌التحصیل یک پایان نامه لازم دارد، هزاران پژوهش – اکثر قریب به اتفاق ضعیف و مغلوط – انجام داده‌اند، و صدها مقاله – اکثرا ضعی مشخصه‌های شبه علم...ادامه مطلب

پیشگفتاراین نوشتار برآن است که نشان دهد که ادعاهای مکتب «عرفان حلقه» در زمینه‌های علمی و پزشکی، در زمره‌ی شبه‌علم اند. یعنی به نادرست ادعا می‌کنند که علمی‌‌اند ولی در واقع بهره‌ای از اعتبارعلمی ندارند. البته مکتب «عرفان حلقه» خود در حیطه‌ی خرافات جای می‌گیرد. یعنی مجموعه ادعاهای افسانه بافانه‌ای که هیچ دلیل یا مستند معتبری ندارند. ادعاهای پزشکی و درمانی این رشته نیز ریشه در همان باورهای خرافی دارند. اما آن‌جا که با ادعای انجام پژوهش و تولید مقاله سعی می‌کنند که برای مدعیات خود مستند پژوهشی عرضه کنند، وارد وادی شبه‌علم می‌شوند.پیش از ادامه‌ی سخن، یادآوری دو نکته مناسب است: نخست این که بی هیچ تردیدی، رفتار دستگاه قضایی جهموری اسلامی با بنیانگذار عرفان حلقه، محمدعلی طاهری، نادرست و طبق معیارهای حقوق بشری، محکوم است. پاسخ سخن – درست یا نادرست – را نباید با داغ و درفش و زندان داد. نیز شکنجه و رفتار غیر انسانی و حکم اعدام برای هر انسانی – خوب یا بد – ناروا و محکوم است. این نوشتار در نقد ادعاهای آقای طاهری نوشته شده است. اما به هیچ وجه متضمن تایید شیوه‌های غیرانسانی برخورد با ایشان در جهموری اسلامی نیست.دو دیگر این که ادعاهای آقای طاهری به قدری خیال‌بافانه و افسانه‌پردازانه است که به خودی خود نیازی به نقد جدی و پاسخ‌گویی ندارد. لحن قدری مطایبه آمیز بخش‌هایی از این نوشتار هم به همین دلیل است. البته این مطایبه نه به وادی توهین نزدیک شده و نه چیزی از مایه و قوت استدلال کاسته است. اما دلیل نگارش و نشر این نوشتار، نه استحکام و اهمیت درونی ادعاهای عرفان حلقه‌، بلکه اقبال انبوهی از مردم به این مکتب است. یعنی وزنی که از حیث اجتماعی و البته اقتصادی پیدا کرده است و آسیب و خطری که متوجه بی‌شما مشخصه‌های شبه علم...ادامه مطلب

اندکی بیش از یک سال می‌گذرد از انتشار نامه‌ی خجالت آوری که ادعا می‌کرد دوهزار و پانصد نفر امضایش کرده‌اند حال آن که بیش از صد و نود و دو امضا در پای آن نبود. این نامه خطاب به رئیس جمهور وقت، حسن روحانی، بود و با آب و تاب در مورد خطرات واکسن‌های فایزر و مدرنا هشدار می‌داد.در میان پزشکان امضا کننده‌ی این نامه افرادی هم بودند که از پژوهش‌های پزشکی و روند صدور مجوز در اداره غذا و داروی آمریکا به خوبی آگاه بودند.پس این چه کاری بود؟ و چرا درست در زمانی که جامعه بیشترین و حیاتی‌ترین نیاز را به واکسن‌های معتبر داشت، ایشان چنین نامه‌ای نوشتند و شریک به کام مرگ فرستادن هزاران انسان شدند؟علتش روشن بود. ایشان نه دغدغه‌ی سلامت داشتند و نه دغدغه‌ی علم. هیچ وقت دیگری با چنین دقت و شدتی به مرور فنآوری های روز جهان و اعلام خطر آن‌ها برای جامعه نپرداخته بودند.ماجرا این بود که اندک زمانی پیش از آن، رهبر جمهوری اسلامی ورود واکسن‌های آمریکایی و انگلیسی را ممنوع اعلام کرده بود. این نامه چیزی جز عرض چاپلوسی و پاچه‌خاری نبود. حالا این کار خلاف سوگند پزشکی بود؟ انسان‌های بسیاری را به کام مرگ می‌فرستاد؟ خلاف وجدان علمی بود؟اگر این‌ها را به هرکدام از امضا کنندگان نامه بگویی، با همان رذالتی که در نگاهش است، به تو خیره می‌شود و از ته دل می‌خندد.درست مانند آن ندیم شاه محمود غزنوی.****خیلی‌ها می‌گویند که جامعه‌ی امروز ما هنوز همان است که حافظ در غزلیاتش ترسیم کرده است. جامعه‌ای که محتسب و شیخ و فقیه در آن جولان می‌دهند و د میخانه را می‌بندند و رندان و هوشمندان از ترس تعزیر پنهان باده می‌خورند و اگر بتوانند این زندان سکندر را ترک می‌کنند و به ملک سلیمان پناه می‌برند.این اما بیان ادیبانه و مودبانه‌ای مشخصه‌های شبه علم...ادامه مطلب

من در این دنیا به دو چیز خیلی علاقه دارم: یکی «شعر و موسیقی اصیل ایرانی» و دیگری «مقابله با شبه‌علم و خرافات پزشکی». هیچ‌وقت فکر نمی‌کردم که این دو به هم ارتباطی پیدا کنند. تا همین چند روز پیش که نوشته‌ای از هنرمند گرامی، صهبا مطلبی، توجهم را جلب کرد: وقتی که بوی شبه علم بلند می‌شود:در تاریخ ۲۴ مارچ ۲۰۲۲، خانم مطلبی این متن را به انگلیسی در صفحه فیس‌بوکشان گذاشته‌اند:«برای من باعث افتخار است که استادم در بایوول (Biowell) ، آقای نیما فرشید در کنسرت من حضور خواهند داشت. ما درباره‌ی میدان انرژی نامحسوسی که موسیقی اصیل ایرانی ایجاد می‌کند پژوهش خواهیم کرد. برای این کار، جریان انرژی را در حاضران، قبل و بعد از کنسرت پایش خوایم کرد. ما همچنین انرژی فضا را قبل، بعد، و در حین کنسرت پایش خواهیم کرد تا تاثیر موسیقی را بر روی محیط نشان دهیم.»بعد هم آقای نیما فرشید را معرفی کرده‌اند با عناوینی نظیر مهندس نرم‌افزار، دانشجوی دکترای پزشکی طبیعی، آموزش دهنده‌ی جهانی بایوول، و پژوهشگر کوانتوم در شفادهندگان گایا (Gaia Healers).لازم نیست که شامه‌ی قوی‌ای داشته باشید تا بوی تند شبه‌علم را در عناوین بالا استشمام کنید. آن ادعا و این جناب مدعی، در همین چند سطر، تعداد زیادی از ترفندهای شبه‌علم پزشکی را رو کرده‌اند. خصوصا آن «کوانتوم» آخرش شاهکار است!قبل از ادامه، این را درباره‌ي صهبا مطلبی بگویم: خانم صهبا مطلبی هنرمندی بسیار توانا و پرافتخار است. ایشان هم در نوازندگی و هم در آموزش تار و سه‌تار، کارهای ستودنی بسیار کرده‌اند. من در حیطه‌ی هنر و موسیقی جز ستایش و تحسین از ایشان چیزی برای گفتن ندارم. وانگهی ایشان هم به دلیل زن بودن و هم به دلیل موسیقیدان بودن و هم به دلیل این که عضوی از جامعه‌ای مظلوم و مشخصه‌های شبه علم...ادامه مطلب

خطابم با پزشکان جوان و دانشجویان پزشکی است. من اشتباه می‌کردم! سخت در اشتباه بودم که می‌گفتم به سراغ طب سنتی نروید! زیرا از دیگ این رشته یک مثقال علم هم در نمی‌آید. بلکه باید آن چه که از دانش پزشکی آموخته‌اید هم رها کنید و نظریه‌های منسوخ قرون وسطایی را بیاموزید و بر اساس آن طبابت کنید!حالا حرفم را تصحیح می‌کنم: اگر می‌خواهید در ایران بمانید، طب سنتی بخوانید. اگر هم زرنگ‌تر و بادست‌و پا و دم‌تر هستید، طب اسلامی بخوانید. اینجوری وقتی به اوضاع مملکت و زندگی خودتان نگاه کنید، با خودتان می‌گویید که «همه چیزمان به همه چیزمان می‌آید.»اگر پزشکی علمی بخوانید، با این خطر جدی روبه‌رو هستید که یک روز در میانسالی، با موی خاکستری و عینک، به اطراف و به زندگی خودتان نگاه کنید و بگویید: «عجب گیری افتاده‌ام! حالا چطور در این سن و سال بگذارم و بروم و از نو شروع کنم؟!»این حرف را حالا می‌زنم که می‌بینم که مدیران عالی وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی مادر، مناصب خود را از آن رو گرفته‌اند که مثلا در اوج بحران و مرگ و میر کرونا «نامه‌ی ضد واکسن» امضا کرده‌اند و بدین ترتیب مرزهای پاچه خاری و بی شرفی را در تاریخ پزشکی جابه‌جا کرده‌اند.از اینان چه می‌آید به جز نوشتن و ابلاغ نرخنامه‌ی «حقنه» و «زالو اندازی» و «فصد» و «انکباب»؟خدا شاهد است که خودشان، حداقل زرنگ‌ترهایشان، می‌دانند که این همه جز فریب و حقنه کردن طب قرون وسطایی به مردم ساده‌دل مظلوم بیچاره نیست. خوب می‌دانند! اما نرخنامه نوشتنشان هم مثل نامه امضا کردنشان است. هدف عرض بندگی است. سلامت مردم به پشیزی نیست. و چنین است که خودشان صاحبان سهام‌های بیمارستان‌ها خصوصی‌اند و وارد کنندگان دارو و تجهیزات و فرزندانشان از حالا ساکن آن‌جایی که بر او مر مشخصه‌های شبه علم...ادامه مطلب

نوجوان که بودم، کتابی داشتم به نام «داستان‌هایی از زندگی امیرکبیر» نوشته محمود حکیمی. یکی از داستان‌های این کتاب به طور خلاصه این بود که:نخستین برنامه واکسیناسیون عمومی در ایران به فرمان امیرکبیر آغاز مشخصه‌های شبه علم...ادامه مطلب

در نزدیکی خانه ما در پنسیلوانیا، دکه ی یک پیشگو هست. فال ورق می‌گیرد و کف بینی می‌کند. مجوز کاسبی دارد و مالیاتش را هم می‌دهد. چرا مسوولان اجازه می‌دهند که خرافاتی چنین بی‌پایه دکه و دکان بزنند و مردم مشخصه‌های شبه علم...ادامه مطلب

رونق بازار شبه‌علم و خرافات شکستنی نیست. هرچه از علم و روش علمی بگویی، هنوز مردم، مثل کاروانیانی که به آب شیرین رسیده باشند، می‌جوشند بر در مطب مدعیان انرژی‌درمانی و طب سنتی و هومیوپاتی و سوزن‌درمانی. مشخصه‌های شبه علم...ادامه مطلب

ادعا می‌شود که گروه‌های طب سنتی دانشجویان دکتری تخصصی خود را از میان پزشکان عمومی برمی‌گیرند، در نتیجه دانش‌آموختگان این گروه‌ها پزشک نیز هستند و دانش پزشکی ایشان باعث می‌شود که روش‌ها و رویکردهای درم مشخصه‌های شبه علم...ادامه مطلب

در پانل طب سنتی کنفرانس، یکی از حاضران پرسید: شما که می‌گویی طب سنتی راه را برای شارلاتانیزم باز کرده است، مگر نمی‌بینی که در طب رایج هم شارلاتانیزم روی می‌دهد و شاید وقوعش کم هم نباشد؟فرصت نشد که در مشخصه‌های شبه علم...ادامه مطلب