ربط “ابطال پذیری” و “تایید” به پژوهش‌های پزشکی

پژوهشگران پزشکی می‌دانند که در هنگام طراحی و اجرای یک کارآزمایی بالینی، شرط براین است که تلاش شود که فرضیه مطلوب پژوهشگر (که H0  نامیده می‌شود) رد شود و کارآزمایی در صورتی نتیجه مثبت می‌دهد که نشان داده شود که فرضیه مطلوب پژوهشگر با درجه مشخصی از اطمینان قابل رد نیست. بگذارید با یک مثال توضیح بدهم:

فرض کنید که پژوهشگری داروی ب را برای بیماری جیم کشف کرده است. او می‌خواهد نشان دهد که داروی ب در مقایسه با درمان فعلی و رایج بیماری جیم که داروی الف است، درمان موثرتری است. بنابراین فرضیه مطلوب پژوهشگر این است که: داروی ب در مقایسه با داروی الف در درمان بیماری جیم موثرتر است.

اما فرضیه‌ای که پژوهشگر به عنوان فرضیه صفر پژوهش (کارآزمایی بالینی) خود در نظر می‌گیرد این است: داروی الف و داروی ب در درمان بیماری جیم هیچ فرقی با هم ندارند.

بعد، کارآزمایی بالینی را اجرا می‌کند، یعنی دوگروه بیمار را انتخاب می‌کند (که باید نمونه غیرسوگیرانه‌ای از جمعیت بیماران باشند و خود این نمونه‌گیری غیرسوگیرانه موضوع بخش مهمی از دانش اپیدمیولوژی پزشکی است) و به یک گروه داروی الف و به گروه دیگر داروی ب را می‌دهد و سپس نتایج را ثبت و مقایسه می‌کند. اگر با میزان مشخصی از احتمال خطا (معمولا یک یا پنج درصد) فرضیه صفر رد شد و نشان داده شد که برتری نتایج داروی ب در مقایسه با داروی الف از نظر آماری معنی دار است، آن وقت این یک شاهد یا مستند می‌شود برای این که داروی ب از داوری الف بهتر است.

بنابراین در کار علمی واقعی، یک فرضیه ابطال پذیر مطرح می‌شود و پژوهشگر تلاش می‌کند که فرضیه مطلوب خود را ابطال کند اما تا وقتی که برتری داروی مورد نظرش به داروی رایج نشان داده شود و این برتری قابل ابطال نباشد، می‌تواند بگوید که فرضیه‌اش قابل قبول است.

البته نتایج کارآزمایی از یک محک دیگر نیز عبور می‌کنند: برای انتشار به یک مجله فرستاده می‌شوند و مجله آن‌ها را مورد داوری همتا (Peer review) قرار می‌دهد. داوری همتا نقص‌ها و سوگیری‌های احتمالی را که از نظر پژوهشگر مخفی مانده ‌اند، آشکار می‌کند و بعد از رد شدن از این محک، کارآزمایی در قالب یک مقاله منتشر می‌شود.

با جمع شدن کارآزمایی‌های خوب طراحی شده، البته شواهد در رابطه با یک دارو قوی‌تر و قابل اعتمادتر می‌شوند به طوری که به تایید بیشتر یا رد اثربخشی یا ایمنی آن دارو منجر می‌شود.

این شیوه کار را کار علمی و پزشکی مبتنی بر آن را پزشکی مبتنی بر شواهد (Evidence-based medicine) می‌نامند.

در شبه علم اما، شبه پژوهشگر به طور گزینشی مواردی را که در آن ظاهرا درمان مورد نظرش موفق بوده‌اند دست‌چین می‌کند و نشان می‌دهد و بقیه موارد را اصلا در نظر نمی‌گیرد. و البته هیچ وقت تن به داوری همتا در مجلات علمی نمی‌دهد بلکه به سادگی موردهای موافق نظر خودش را به رسانه‌های عمومی می‌اورد تا مستقیم با مخاطبان سخن بگویند!

برچسب‌ها: ابطال پذیری, پژوهش پزشکی, پوپر, تایید, شبه علم

+ نوشته شده توسط کیارش آرامش در سه شنبه ششم تیر ۱۳۹۶ و ساعت 19:42 |